NRC - 20 februari 2023 - Hoogleraar radicalisering: ‘Complotdenkers zijn niet kritisch, maar juist goedgelovig’.
Volgens onderzoek gelooft een op de vijf Nederlanders in complottheorieën. Zelf denken ze rationeel te zijn, maar „complotdenken komt vaak voort uit negatieve emoties, zoals angst en ontevredenheid”, zegt sociaal psycholoog Van Prooijen.
Het is ook een keuze, zei premier Rutte vorige maand over het geloven in complottheorieën. Uit onderzoek was gebleken dat ruim een op de vijf Nederlanders een ‘gelovige’ is. Maar is het echt zo simpel als Rutte zegt? Kiezen mensen ervoor om in complotten te geloven, of hebben ze daar aanleg voor?
Jan-Willem van Prooijen was een van de eersten die daar in Nederland onderzoek naar deed. Deze sociaal psycholoog is universitair hoofddocent aan de Vrije Universiteit Amsterdam en bijzonder hoogleraar radicalisering, extremisme en complotdenken aan de Universiteit van Maastricht. Van Prooijen stelde een wetenschappelijke bundel samen, Conspiracy Theories, waarin onderzoekers de laatste inzichten in de psychologie achter het complotdenken presenteren. „Complotdenken is niet rationeel. Het is juist emotioneel”, zegt Van Prooijen. Lees meer.
VU - 16 januari 2023 - Toekenning voor onderzoek naar mediawijsheid en desinformatie.
Communicatiewetenschappers Ivar Vermeulen en Ellen Droog hebben een toekenning ontvangen voor het onderzoeksproject ‘OMEDIALITERACY: Overview of the Challenges and Opportunities of Media Literacy Policies in Europe’. Met dit project willen ze de bestaande kennis over de effecten van desinformatie en de bestrijding daarvan in Europa in kaart brengen.
Er zijn in Europa veel verschillende projecten opgestart om desinformatie beter te herkennen en om de schadelijke effecten te verminderen. Deze initiatieven zijn erop gericht om het vermogen van mensen om verschillende soorten mediaberichten te kunnen analyseren, evalueren en creëren, te vergroten en zich zo te wapenen tegen desinformatie. Vermeulen en Droog willen de effectiviteit van deze initiatieven nader onderzoeken. Lees meer.
Trouw - 14 februari 2023 - Wagner-baas erkent oprichting trollenfabriek.
De baas van het Russische huurlingenbedrijf Wagner Groep, Jevgeni Prigozjin, heeft voor het eerst erkend een zogeheten trollenfabriek te hebben opgericht. Het gaat om het Internet Research Agency in Sint-Petersburg, dat zich volgens westerse regeringen bemoeit met verkiezingen in het buitenland.
Het Internet Research Agency zat volgens Washington onder meer achter internettrollen die zich uitlieten over de Amerikaanse presidentsverkiezingen in 2016. Volgens de Amerikaanse speciaal aanklager Robert Mueller, die onderzoek deed naar Russische bemoeienis bij de verkiezingen, was de trollenfabriek in de VS een “informatie-oorlog” gestart om onenigheid te zaaien in het voordeel van presidentskandidaat Donald Trump. Lees meer
Trouw - 26 januari 2023 - Ivan Iljin, de favoriete filosoof van Vladimir Poetin.
De Russische president Poetin citeert met enige regelmaat uit het werk van Ivan Iljin, een nationalistische en aartsconservatieve filosoof uit het begin van de twintigste eeuw. Wie was deze man, hoe zagen zijn denkbeelden eruit en wat zijn de overeenkomsten met Poetins denken? Het was helemaal aan het einde van zijn speech dat de Russische president Vladimir Poetin op 30 september vorig jaar in een glimmende volle zaal van het Kremlin een citaat uit de kast trok van zijn favoriete filosoof. 'Ik wil mijn toespraak graag beëindigen met de woorden van een echte Russische patriot: Ivan Aleksandrovitsj Iljin', zo sprak de president minuten voordat hij samen met de leiders van de door Moskou aangestelde bezettingsmacht in de Oekraïense regio’s Donetsk, Loehansk, Zaporizja en Cherson zogenaamde ‘toetredingsverdragen’ ondertekende, waarmee het Kremlin de vier gedeeltelijk bezette provincies officieel en illegaal annexeerde. Lees meer
Het Parool - 25 januari 2023 - Gebrek aan kennis over de Holocaust.
Er bestaan grote zorgen over het gebrek aan kennis van Nederlanders over de Holocaust. Bijna een kwart van de respondenten die tussen 1980 en 2010 zijn geboren, zei in een enquête te geloven dat de Holocaust een mythe is of dat het aantal vermoorde Joden schromelijk wordt overdreven. Lees meer
BNNVARA - 15 januari 2023 - Sigrid Kaag over toenemend rechts-extremisme.
Overal dezelfde strategie, een kopie van de jaren 30. Toen angst en haat zaaien richting de Joodse internationale gemeenschap. Nu zie je Poetin, Trump, Orban, Bolsenaro, Baudet exact hetzelfde doen. Angst en hetze combineren met complotten, omdraaiingen en leugens. Terechte oproep van vice premier Kaag zij wil het toenemende rechts-extremisme in Nederland een halt toeroepen. Rechtsextremisten en complotpopulisten bedreigen de democratie. 'Het is aan ons het niet langer toe te staan.' De D66-leider wil dat we opstaan, en niet langer zwijgen. Ook wil Kaag het gesprek aangaan over het 'bevechten' van extremen, zei ze in haar toespraak. Lees meer
De Volkskrant - 16 januari 2023 - Hoe de Great Reset een mondiale complottheorie over werelddominantie werd.
In vooral extreem-rechtse kringen zingen verhalen rond dat de mondiale elite bezig is door middel van totale werelddominantie haar ultralinkse ideeën door te drukken. De grote boosdoener: het World Economic Forum in Davos. De Great Reset is een complottheorie waarin beweerd wordt dat de mondiale elite onder leiding van het WEF in Davos kritische burgers monddood wil maken om de macht te grijpen en een extreemlinkse agenda door te voeren. Lees meer
VPRO - 24 augustus 2022 - Wellnessrechts is gevaarlijk dan je denkt - podcast. Het is een stroming die zo onschuldig klinkt, met een focus op 'het natuurlijke', yoga, gezondheid, moederschap. Maar volgens Van Iperen is de beweging een stuk gevaarlijker dan deze klinkt. Een aanzienlijk deel laat zich namelijk beïnvloeden door allerlei vormen van desinformatie: 'Die hele hoek bleek al in coronatijd vatbaar te zijn voor radicaal-rechtse ideeën.' Daarin stonden de anti-vax boodschappen initieel voorop, maar inmiddels verspreidden de boegbeelden uit die beweging ook heel andere soorten berichten. Van Iperen: 'Ik zag op een gegeven moment antisemitische spotprenten die uit het SS-blad van Hitler kwamen. Die kwamen terug op de vrouwenpagina’s met de tekst: "dit is wat ze onze kinderen gaan aandoen". Vriendinnen, die voorheen nooit iets hadden met rechts-radicale agenda, met antisemitisme, met racisme of complottheorieën, beginnen toch terugtrekkende bewegingen te maken en zeggen: "ja dat zeg jij nou allemaal wel, maar ik weet het niet hoor." En ik denk dat veel mensen dat in hun nabije omgeving zien.' Lees verder
De Volkskrant - 3 november 2022 - Complotdenker mag niet naar Nederland komen.
De Britse complotdenker David Icke, die zich met regelmaat antisemitisch uitlaat, mag niet naar Nederland komen voor een demonstratie. Dat heeft het kabinet donderdag besloten, na een advies van de Immigratie- en Naturalisatiedienst, zo bevestigt de gemeente Amsterdam. Ickes komst is omstreden vanwege zijn radicale gedachtengoed. Zo gelooft de Britse complotdenker erin dat een elite van reptielen de wereld bestuurt, een complottheorie met sterke antisemitische ondertonen. Lees meer in de Volkskrant
Tijdschrift voor Psychiatrie - 17 september 2021 - Complotdenkers hebben veel overeenkomsten met mensen die lijden aan paranoïde wanen.
Bij zowel complotdenken als paranoïde wanen gaat het om een onjuiste, hardnekkige en soms bizarre overtuiging. Maar er zijn ook belangrijke verschillen. Zo vindt de complotdenker meestal aansluiting bij een groep gelijkgestemden en staan mensen met paranoïde wanen doorgaans alleen in hun overtuiging en ze voelen zich het persoonlijk doelwit van de veronderstelde samenzwering. Dit blijkt uit een analyse van psychose- onderzoekers en onderzoekers die zich bezighouden met complotdenken onder leiding van psychiater Wim Veling van het Universitair Centrum Psychiatrie van het UMCG, waarover zij deze week publiceren in het Tijdschrift voor Psychiatrie. Net als mensen met paranoïde wanen houden complotdenkers hardnekkig vast aan hun overtuigingen. Ze dragen vaak een overvloed aan ‘bewijzen’ aan voor hun theorieën, bijvoorbeeld teksten van websites, losse citaten of videofragmenten. Ook gebruiken complotdenkers andere bronnen als ondersteuning van hun ideeën, zoals spirituele, fysieke of emotionele ervaringen. In gesprekken met complotdenkers blijkt vaak dat objectiveerbare feiten en rationele argumenten niet doorslaggevend zijn. Lees meer
BNN/VARA - 7 juni 2022 - Ongehoord Nederland (ON) draagt actief bij aan de verspreiding van aantoonbaar onjuiste informatie.
Ook zet de extreemrechtse omroep fouten niet recht. Dat heeft de ombudsman van de NPO, Margo Smit, vastgesteld na onderzoek. 'In journalistieke programma’s van ON wordt ruimte gegeven aan aantoonbaar onjuiste informatie: passief wanneer een presentator niet doorvraagt of aantoonbaar onjuiste informatie geuit door gasten niet tegenspreekt, en actief in eigen teksten van presentatoren of in reportages met aantoonbaar onjuiste opmerkingen en niet-bevraagde aantijgingen. Lees meer
VPRO - 'Radicale Zonnegroet' - Ela Colak - mei 2021
Bergman, een van de meest activistische en feministische filmmakers die ons land rijk is, vertelt dat ze voor de verkiezingen al signalen opving van alternatievelingen die flirten met radicaal rechts. Tijdens het filmen van de VPRO-documentaire Oproerkraaiers (2020), waarin ze diverse actievoerders portretteert, raakte ze in gesprek met een van haar yogadocenten. Die vroeg of ze ook naar een demonstratie wilde komen van Vrouwen voor Vrijheid. Bergman: ‘Ik had daar nog nooit iets over gehoord in mijn netwerk van activisten. Toen ik het ging opzoeken zag ik op een bijeenkomst van hen ook Willem Engel van Viruswaarheid rondlopen, de actiegroep die tegen coronamaatregelen is. Engel en consorten verspreiden de nodige desinformatie en complottheorieën over de coronapandemie en Thierry Baudet heeft gezegd dat hij Engel “achter de schermen steunt”. Ik bekeek de livestream van de Vrouwen voor Vrijheid-demonstratie, herkende een paar mensen uit de scene van yogadocenten en alternatieve therapeuten en dacht: wat is hier aan de hand?’ Bergman stuitte ook op een tegenbeweging binnen de spirituele wereld, waarin een groeiende groep zich zorgen maakt over degenen die zodanig verstrikt zijn geraakt in complotverhalen dat er geen ruimte meer is voor kritische geluiden. In de Facebookgroep ‘Complementair met vertrouwen in de wetenschap’ proberen coaches, masseurs, reiki- en yogabeoefenaars op liefdevolle wijze desinformatie tegen te gaan door middel van kabouteren, als tegenhanger van het destructieve online trollen. Ze benadrukken daarbij hun vertrouwen in de wetenschap, maar geloven ook dat het kan samengaan met alternatieve therapieën. Het zijn kleine doch broodnodige kabouterstappen. Lees artikel
De Groene Amsterdammer - 26 juni 2019 - Elfen tegen de Russische trollen.
Litouwen voert een mythische strijd tegen Russische trollen. ‘Baltische Elfen’ bestrijden indringers die via de media de samenleving willen verdelen. Het is de vraag in hoeverre in dit meeslepende steekspel liberale waarden overeind blijven. Hawk is een ‘elfje’, een van de duizenden Litouwers die op vrijwillige basis het internet afspeuren naar inmenging door Rusland in het publieke debat. Het slagveld zijn de sociale netwerken. ‘Wie de naam verzon weet ik niet meer, maar het lag voor de hand: als trollen lelijke en enge wezens zijn laat ons dan maar fijne elfjes zijn.’ De groep werd in de zomer van 2014 geboren uit angst: de Krim was net geannexeerd en in Oost-Oekraïne riepen door Rusland gesteunde rebellen de onafhankelijkheid uit. ‘Voor dat gebeurde was er veel propaganda geweest. Lees meer in de Groene